نوزادان مواد غذایی و اکسیژن را در رحم مادرشان از طریق جفت دریافت می‌کنند که به دیوارۀ داخلی رحم متصل است. جفت نیز توسط بند ناف به یک شکاف در شکم نوزاد متصل است و با او ارتباط دارد. پس از به دنیا آمدن نوزاد، بند ناف طی یک عمل بدون درد از قسمت نزدیک به بدن نوزاد قطع و یک گیره به آن متصل می‌شود که باعث وصل بودن انتهای ریشهٔ بند ناف به بدن کودک است. در این مطلب با زمان افتادن ریشهٔ بند ناف نوزاد، مراقبت‌های بعد از آن و موارد ضروری نیازمند مراجعه به پزشک در مورد بند ناف نوزادان آشنا خوهید شد تا پایان مقاله همراه بیبی لوکس باشید.
بندناف چیست و چرا باید نوزاد بند ناف داشته باشد؟
نکات مهم در رابطه با مراقبت از بندناف نوزاد (umbilical cord stump)
ناف نوزاد که به انگلیسی umbilical یا دکمه شکمی (belly button) نیز نام دارد در زمان قطع شدن رنگی براق و مایل به زرد خواهد داشت. بعد از گذشت زمان و در پروسه خشک‌شدن و کنده شدن، رنگ آن به سیاه یا حتی ارغوانی و آبی نیز تغییر می‌کند , پوست این قسمت از بدن رفته‌رفته تیره و چروکیده می‌شود. بهتر است تا والدین در ۲ هفته ابتدایی تولد نوزاد با انجام کار‌های زیر از بند ناف نوزاد خود مراقبت کنند.
- سعی کنید تا حد ممکن از لمس این قسمت خودداری کنید. به‌هیچ‌عنوان اقدام به کشیدن، فشار دادن و تکان دادن آن نکنید.
- همواره کنده بندناف یا umbilical cord stump را خشک و تمیز نگهدارید.
- درگذشته با استفاده از الکل و یک‌تکه پارچه تمیز اطراف بندناف را تمیز می‌کردند که امروزه این کار پیشنهاد نمی‌شود و بهتر است از هیچ ماده ای برای تمیز کردن بند ناف استفاده نکنید.
- تا حد ممکن این قسمت اضافی را به حال خود رها کنید تا باگذشت زمان از بین برود. نیاز نیست تا با روش‌های ابتکاری روند خشک‌شدن بندناف را تسریع کنید.
- استفاده از پوشک مناسب برای جلوگیری از اصابت آن به ناف نوزاد به‌شدت مهم است. زیرا که خود پوشک ممکن است در زمان تماس با بندناف آلوده باشد و باعث عفونت شود و یا ادرار و مدفوع کودک به این قسمت برخورد کند.
- پیشنهاد ما استفاده از یک پوشک مناسب که تا زیر ناف تا شده یا استفاده از پوشک‌هایی که سوراخی روی خود برای عدم تماس با بند ناف دارند، است.
- اگر به هر دلیلی قسمتی از ادرار یا مدفوع کودک از پوشک عبور کرد و به ناف رسید، با استفاده از آب و صابون اقدام به تمیزکردن اطراف بند بندناف (umbilical cord stump) کنید.
- به‌غیراز زمان‌هایی که اقدام به شستن بندناف می‌کنید، در هیچ زمانی بندناف را به دست نگیرید.
- اجازه دهید تا بند ناف در هوای آزاد قرار گرفته و خشک شود. از قراردادن پوشک روی آن یا پوشش بندناف با چسب یا هر چیز دیگری جلوگیری کنید.
زمان افتادن بند ناف نوزاد
ریشهٔ بند ناف معمولاً بعد از گذشت هفت تا ۲۱ روز پس از تولد خشک می‌شود و از بدن نوزاد جدا خواهد شد. این جدا شدن باعث ایجاد زخم کوچکی می‌شود که آن هم بعد از چند روز برطرف خواهد شد. هنگامی که ریشهٔ بند ناف جدا می‌شود، ممکن است مقدار کمی خون در پوشک نوزاد مشاهده کنید که امری طبیعی است. گاهی با جدا شدن ریشهٔ بند ناف مقداری مایع شفاف یا زرد رنگ از محل آن بیرون می‌آید یا مقداری گوشت مرده نیز ممکن است در محل آن باقی بماند که خوبه‌خود برطرف می‌شود. گاهی نیز ممکن است نیاز داشته باشد تا توسط پزشک نوزادتان از بین برود. به‌طورکلی این اتفاق مهمی نیست و به دلیل وجود نداشتن رگ‌های عصبی در آن، انجام هر کاری توسط پزشک در این قسمت، بدون درد است.
مراقبت‌های درست از بند ناف
کارها و نکاتی برای مراقبت از ریشهٔ بند ناف نوزاد تا زمان افتادن آن وجود دارد. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
- ریشهٔ بند ناف را تمیز و خشک نگه دارید، اما با هیچ ماده‌ای آن را تمیز نکنید.
- پوشک را به شکلی ببندید که از این ریشه فاصله داشته باشد.
- برای خشک نگه داشتن ریشهٔ بند ناف، پوشک را زیر ناف ببندید.
- تا وقتی این ریشه نیفتاده است، نباید نوزاد را در آب غوطه‌ور کرد.
- به جای غوطه‌ور کردن نوزاد در وان حمام آب، می‌توانید او را با یک اسفنج نرم مخصوص نوزاد تمیز کنید.
- در هوای گرم، فقط یک پوشک مناسب و یک بلوز راحت تن کودک کنید تا هوا بتواند جریان یابد و بند ناف برای افتادن خشک شود.
- قبل از افتادن بند ناف، بهتر است لباس‌هایی را که باعث زیاد گیر کردن به بند ناف می‌شود تن نوزاد نکنید.
- هرگز سعی نکنید بند ناف را از بدن نوزاد جدا کنید؛ حتی زمانی که به نظر می‌رسد فقط به یک مو بند است.
- اقدام به کندن بند ناف ممکن است باعث خونریزی شود.
- کمی ترشح از بند ناف طبیعی است. این مایع معمولاً از ریشه ترشح می‌شود و باید به سادگی پاک شود.
- برای تمیز کردن بند ناف از الکل، بتادین یا ضدعفونی‌کننده‌های دیگر استفاده نکنید تا بند ناف در زمان معمول خودش بیفتد و دیگر خطر عفونت نیز وجود نداشته باشد.
بر اساس بسیاری از تحقیقات، بند ناف نوزادان، بدون تمیز کردن توسط هر مادۀ دیگری، سریع‌تر از یک بند ناف‌های تمیزشده با الکل می‌افتد، زیرا مواد ضدعفونی‌کننده باعث می‌شود باکتری‌های مفید پوست نوزاد که به افتادن بند ناف کمک می‌کند، کشته شوند و افتادن بندناف به تأخیر بیفتد.
نحوه تمیزکردن و مراقبت از بندناف نوزاد
پرستار یا پزشک در زمان متولد شدن کودک بندنافی که متصل‌کننده بدن کودک به رحم مادر برای دریافت مواد غذایی و اکسیژن در کنار دفع مواد زائد بود را قطع کرده و با استفاده از یک گیره راه بندناف را مسدود می‌کنند. بعد از خشک‌شدن بند ناف ممکن است این گیره ازروی آن جدا می‌شود. اما مدتی دیگر باید صبر کرد تا به‌صورت کامل بندناف (umbilical cord) خشک و خود به خود بیفتد.
در طول این پروسه که حدودا ۱ الی ۲ هفته (۷ الی ۱۴ روز) طول می‌کشد، مراقبت از بندناف نوزاد نیازمند رعایت نکاتی است که در تیتر بالا به آن‌ها اشاره کرده‌ایم. اما سوال اینجاست که چگونه اطراف محل کنده بندناف را به‌صورت صحیح تمیز کرده و خشک نگهداریم. برای این کار مراحل زیر را دنبال کنید.
- ابتدا دستان خود را به‌خوبی شسته و تمیز کنید تا در صورت تماس با بند ناف مشکلی پیش نیاید. (البته این نکته را در نظر بگیرید که تا حد ممکن به بند ناف دست نزنید)
- همواره از آب تمیز برای تمیزکردن اطراف بندناف در صورت لزوم استفاده کنید. اما در صورت وجود مدفوع یا تهوع نوزاد در این قسمت بهتر است تا از شوینده مناسب با PH خنثی استفاده شود. برای پیداکردن شوینده مناسب می‌توان از پزشک کمک خواست یا به دنبال محصولی با برچسب pH-neutral گشت.
- بعد از اتمام شستشو مطمئن شوید که بندناف خشک شده است. خشک ماندن آن، یکی از مهم‌ترین نکات در هنگام مراقبت از بندناف نوزاد است. برای این کار شکم نوزاد را در هوای آزاد قرار دهید تا خود به خود خشک شود.
- از شلوار یا پوشک پلاستیکی برای پوشاندن بند ناف به‌منظور خشک‌شدن آن جدا خودداری کنید. همچنین هرگز سعی نکنید تا کنده ناف را خودتان جدا کنید. حتی اگر به نظر می‌رسد که آماده افتادن است. اجازه دهید تا بدون دخالت دست بند ناف خود کنده شود.
- بعد از افتادن بندناف (umbilical cord stump) محل را تا زمان بهبودی کامل باز تمیز و خشک نگهدارید. رعایت نکات ذکر شده در این مرحله نیز مهم است تا بهبودی کامل در ناف نوزاد حاصل شود.
موارد نیازمند مراجعه به پزشک
در صورت وجود و مشاهدۀ هر کدام از موارد زیر لازم است با پزشک تماس بگیرید:
- اگر پس از گذشت چهار هفته از تولد نوزاد، ریشهٔ بند ناف نیفتاد.
- پوست اطراف ریشهٔ بند ناف قرمز یا متورم باشد.
- بند ناف بوی نامطبوع و بد یا ترشحات زرد رنگ زیاد داشته باشد.
- وقتی پوست کنار ریشه را لمس می‌کنید و کودکتان گریه می‌کند.
- اگر بین دو بار زمان تمیز کردن بند ناف، میزان ترشح جمع‌شده زیاد بود.
- قبل یا بعد از افتادن ریشه، خونریزی زیاد وجود داشته باشد.
زمانی که بندناف می‌افتد ممکن است خونریزی خفیفی از ناحیۀ ناف ایجاد شود که جای نگرانی نیست و خودبه‌خود قطع می‌شود، اما درصورتی‌که قبل یا بعد از افتادن ریشهٔ بند ناف، هر وقت شما یک قطره خون را پاک کرید و باز قطرۀ دیگری ظاهر شد، باید سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید، زیرا این اتفاق ممکن است نشانۀ خونریزی باشد.
جمع‌بندی
بندناف لوله‌ای است که متصل‌کننده رحم مادر به بدن نوزاد بوده تا عمل رساندن اکسیژن و مواد مغذی در کنار دفع مواد زائد بدن جنین، انجام گیرد. بعد از تولد نوزاد این بند توسط پرستار و یا پزشک قطع می‌شود (ذکر این موضوع هم خالی‌ازلطف نیست که نحوه قطع شدن بندناف تاثیری در شکل آن ندارد). بعد از قطع شدن بندناف، کنده‌ای از آن به رنگ زرد و براق باقی می‌ماند که در طول ۱ الی ۲ هفته خشک و از بین می‌رود.
در طول این زمان رنگ این کنده از زرد براق به رنگ تیره مانند سیاه یا حتی ارغوانی تغییر پیدا می‌کند. باید برای مراقبت از بندناف نوزاد نکاتی رعایت شود که در این مقاله سعی شد به بررسی مهم‌ترین آن‌ها بپردازیم. در پروسه ترمیم ناف بعد از کنده شدن کنده، ممکن است تا عوارضی در محل ناف پدیدار شود. در موارد مشکوک پیشنهاد می‌کنیم تا سریعا به پزشک معالج برای جلوگیری از اتفاقات خطرناک‌تر مراجعه کنید.
