شیردهی به مادر از مهم‌ترین مواردی است که به حفظ سلامت کودک و مادر می‌انجامد. گاهی مقدار شیر مادر به اندازه‌ای نیست که بتواند شیر بدهد. راه‌های طبیعی و خانگی برای افزایش شیر مادر وجود دارد که در این مطلب به آنها پرداخته‌شده‌است. تا انتهای مقاله همراه بیبی لوکس باشید.
علت ترشح شیر مادر چیست؟
به طور کلی دراین فرایند دو هورمون اساسی نقش دارند: هورمون اکسی توسین و هورمون پرولاکتین.
هورمون اکسی توسین: اکسی توسین در هیپوتالاموس تولید و در هیپوفیز خلفی ذخیره و ترشح می شود. به هورمون اکسی توسین هورمون عشق نیز می گویند چون در روابط عاشقانه و اوج لذت جنسی نیز نقش بسزایی دارد. این هورمون به صورت دارو نیز موجود است و با نام سنتوسینون شناخته می شود. به وسیله ی این دارو می توان انقباضات رحمی را ایجاد کرد که هم محرک زایمان است و هم بعد از زایمان باعث انقباض و جمع شدن رحم و کاهش خونریزی می شود و از همه مهم تر محرک ترشح شیر نیز هست.
هورمون پرولاکتین: این هورمون از هیپوفیز قدامی ترشح می شود و بعد از تولد نوزاد افزایش می یابد. کار این هورمون ترشح شیر است و باعث افزایش قدرت ایمنی بدن نیز می شود.
علت کم بودن شیر مادر
عوامل مختلفی ممکن است بر کم شدن شیر مادر اثر بگذارند و مانع از افزایش تولید شیر مادر شوند. در ادامه این مطلب به بررسی این عوامل و موانع افزایش دهنده شیر مادر می‌پردازیم.
بافت ناکافی غده
سینه‌های برخی از زنان (به دلایل مختلف) به طور طبیعی رشد نمی‌کند و ممکن است مجاری «شیرساز» کافی برای رفع نیازهای نوزادشان نداشته باشند. مجاری در طول هر بارداری رشد می‌کنند و شیردهی، باعث رشد مجاری شده و بافت بیشتری را تحریک می‌کند، بنابراین ممکن است مشکل کمتری برای نوزاد دوم یا سوم وجود داشته باشد.
مشکلات هورمونی یا غدد درون‌ریز
شاید سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات هورمونی داشته باشید. این عوامل به کم شدن شیر مادر منجر می‌شود؛ زیرا تولید شیر به سیگنال‌های هورمونی که به سینه‌ها ارسال می‌شود بستگی دارد.
جراحی قبلی سینه
جراحی سینه هم به دلایل پزشکی و هم به دلایل زیبایی انجام می‌شود. سوراخ کردن نوک پستان را می‌توان نوعی جراحی سینه نیز در نظر گرفت که ممکن است به مجاری شیر در نوک پستان آسیب برساند. میزان تأثیر این جراحی‌ها بر شیردهی به نحوه انجام عمل، مدت زمان بین جراحی تا تولد نوزاد و عوارضی مانند زخم یا آسیب به سینه‌ها بستگی دارد.
استفاده از قرص‌های ضدبارداری
بسیاری از مادرانی که قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کنند، تغییری در میزان شیر خود مشاهده نمی‌کنند اما در برخی افراد هر نوع کنترل هورمونی (قرص، چسب یا تزریق) باعث کاهش زیاد شیر آنها می‌شود. اگر قبل از چهار ماهگی کودکتان شروع به استفاده از این داروهای ضد بارداری کنید، این احتمال بیشتر است، اما در ماه‌های بعدی نیز این اتفاق ممکن است رخ دهد.
مصرف برخی داروها یا گیاهان دارویی
پسودوافردین (ماده فعال در سودافد و داروهای مشابه سرماخوردگی)، مترجین، بروموکریپتین یا مصرف مقدار زیادی جعفری یا نعناع فلفلی یکی از موانع افزایش دهنده شیر مادر بوده و باعث کاهش آن می‌شوند. اگر متوجه شدید که شیر شما کاهش یافته است و یکی از داروهای ذکر شده در اینجا را مصرف کرده‌اید، از پزشک خود درباره درمان جایگزین برای سرماخوردگی یا بیماری خود سوال کنید.
مشکلات مکیدن
شاید دریافت شیر از سینه‌ها برای نوزاد دشوار باشد. ممکن است غشای نازک بافت پایین دهان، زبان کودک را خیلی محکم گرفته باشد، به طوری که او نتواند به درستی از آن برای مکیدن شیر استفاده کند. (کودک واقعا شیر را از سینه شما نمی‌مکد، او از زبان خود برای فشار دادن به سینه و فشار دادن شیر به دهان استفاده می‌کند.). عوامل دیگری مانند شکاف لب و شکاف کام نیز می‌توانند باعث بروز مشکل مکیدن شیر از سینه شوند.
تغذیه نامناسب یا غذا نخوردن در شب
مادران از نظر میزان شیری که می‌توانند در سینه‌های خود بین زمان‌های شیردهی ذخیره کنند بسیار متفاوت هستند. غذا نخوردن و تغذیه ناکافی در طول شب، باعث کاهش شیر مادر می‌شود. سطح پرولاکتین (هورمونی که به سینه‌ها سیگنال تولید شیر می‌دهد) نیز در کاهش تولید شیر مادر نقش دارد.
فواید شیر مادر
وقتی مادر به فرزندش شیر می دهد نه تنها به فرزندش کمک کرده، بلکه این شیردهی برای خودش نیز بسیار مفید است.
- نوزادانی که شیر مادر می خورند، کمتر دچار سندرم مرگ ناگهانی کودک می شوند.
- نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، کمتر دچار سوختگی در محل پوشک می شوند.
- شیر مادر در هر زمان و هر مکانی در دسترس است.
- شیر مادر زود هضم تر است و در نتیجه نفخ را در کودکان کاهش می دهد.
- باعث پیوند عاطفی شدیدی بین مادر و کودک می شود.
- در صورت بیماری نوزاد، روند بهبود سریعتر اتفاق میفتد.
- استفاده از شیر مادر، باعث بالا بردن بهره هوشی کودک می شود.
- مصرف شیرمادر باعث کاهش ابتلا به بسیاری از بیماری ها در کودک می شود، از جمله دیابت، چاقی، آسم، آلرژی و…
- شیردهی باعث باعث می شود مادر زودتر به وزن قبل از بارداری برگردد.
- تغذیه از شیرمادر باعث کاهش بیماری های قلبی و عروقی در مادر وکودک می شود.
- شیردهی باعث تاخیر تخمک گذاری و درنتیجه کاهش احتمال بارداری می شود.
- شیردهی باعث کاهش خونریزی بعد زایمان و جمع شدن رحم می شود.
- شیر مادر از نظر اقتصادی برای خانواده مقرون به صرفه است.
راهکارهای طبیعی افزایش شیر مادر
- آرامش مادر و نداشتن استرس
- مصرف آب و مایعات کافی
- تماس پوستی مادر و کودک
- شروع زودرس شیردهی
- ماساژ سینه ها قبل از شیر دهی
- استفاده از دوش آب گرم و یا کمپرس گرم برای سینه
- در هر نوبت شیردهی، نوزاد باید از هر دو سینه شیر بنوشد.
- شروع شیردهی باید بلافاصله بعد از زایمان صورت بگیرد و هر چقدر این فاصله ی زمانی کمتر باشد، باعث ازدیاد شیر مادر و شروع جریان شیر می شود.
- ندادن آب، آب قند و پستانک به نوزاد:
یکی از راه های افزایش شیر مادر، شروع سریع تغذیه ی کودک با شیر مادر و مکیدن مداوم سینه است و اگر دراین فاصله به کودک آب، آب قند و یا مواد دیگر بدهید، باعث می شود کودک سینه ی مادر را پس بزند و به دنبال آن شیر مادر هم کاهش خواهد یافت.
- مکیدن سینه توسط نوزاد:
در ساعات اولیه ی بعد از تولد شیری که از پستان مادر ترشح می شود؛ آغوز نام دارد و مقوی و سرشار از انواع ویتامین ها و مواد ایمنی برای کودک است و باید حتما به کودک خورانده شود.
شیوه ی صحیح شیردهی
وقتی فرایند شیر دهی شروع شد باید حتما از هر دوسینه به کودک شیر داد. در هنگام شیر دهی باید تمام هاله ی قهوه ایی سینه در دهان نوزاد باشد و وقتی از یک طرف به دهان کودک نگاه می کنیم؛ دهانش مانند عدد 7 باز باشد، صدای ملچ و ملوچ از دهان کودک به گوش نرسد و باید صدای قورت قورت کودک را به وضوح بشنویم.
همیشه به کودک اجازه دهید که یک سینه را کاملا خالی کند و سپس از سینه ی دیگر به وی شیر دهید. هنگامی که برای دفعه ی بعد می خواهید به کودک شیر بدهید، باید شیردهی را از سینه ای که دفعه ی آخر به کودک شیر داده اید، شروع کنید. چون مکیدن کودک در ابتدا خیلی محکم است.
هنگامی که می خواهید به کودک خود شیر دهید یا در مکانی هستید که می خواهید شیر بدوشید، فقط به کودک خود فکر کنید تا میزان ترشح شیر افزایش یابد، این موضوع پیوند عاطفی زیادی بین مادر و کودک ایجاد می کند و باعث ترشح هورمون های افزاینده ی شیر می شود.
چه مواد غذایی باعث افزایش شیر مادر می شود؟
- رژیم غذایی پر پروتئین مثل مرغ، ماهی، گوشت و تخم مرغ
- سبزیجات و میوه جات تازه مخصوصا اسفناج، هویج، کدو، برگ ریحان و شوید و از میوه ها مخصوصا زردآلو
- مغزیجات مخصوصا بادام.
- روغن ها و چربی های غیر اشباع مثل امگا 3 و روغن زیتون.
- جوی دوسر و برنج قهوه ایی.
- دانه ی رازیانه، زیره و شنبلیله.
- آب و مایعات کافی.
از کجا می توان فهمید کودک شیر کافی می خورد؟
- در بین وعده های شیر دهی به راحتی می خوابد و گریه نمی کند.
- صدای قورت های کودک به گوش می رسد.
- مادر قبل از شیر دهی پر بودن و بعد از شیر دهی سبکی سینه های خود را احساس می کند.
- اجابت مزاج کودک مناسب است (کودک با هر بار تغذیه از شیر مادر، میبایست اجابت مزاج داشته باشد و میزان ادرار کردن وی نیز 6 تا 8 بار در روز باشد.)
- میزان وزن گیری کودک مناسب باشد و در جاده ی سلامتی قرار بگیرد.
نتیجه گیری
شیر یک موهبت الهی برای کودک محسوب می شود و مادر با شیردهی هم به خود و هم به کودک کمک می کند و برای هر دو فواید بسیاری دارد. از بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند، بهره ی هوشی کودک را بالا می برد، مادر زودتر به وزن قبل از بارداری برمی گردد و باعث یک پیوند عاطفی قوی بین مادر و کودک می شود. مهم ترین عامل در افزایش شیر مادر شروع زود هنگام شیردهی و افزایش مکرر شیردهی از پستان یعنی همان مکیدن پستان است. مهم ترین ماده در افزایش شیر دهی، خوردن آب و مایعات کافی در زمان شیردهی و داشتن یک تغذیه ی سالم و سرشار از انواع ویتامین ها، مواد معدنی و کلسیم و همچنین نداشتن استرس و داشتن آرامش در مادر می باشد.
