اهمیت تغذیه دوران بارداری امری بسیار حائز اهمیت می‌باشد؛ چراکه سلامتی مادر و در پی آن، سلامتی جنین در گرو رعایت یک رژیم غذایی سالم و مقوی است. از طرفی دیگر، به دلیل اینکه تغذیه در ماه‌های مختلف حاملگی و بسته به شرایط فرد باردار متغییر است؛ لذا خانم‌های باردار می‌بایست از تمام نکات تغذیه‌ای و ممنوعات دوران بارداری آگاهی داشته باشند تا فرزندی سالم به دنیا آورند. در این مقاله از بیبی لوکس سعی شده تا تمام توصیه‌های غذایی بارداری و فواید آن شرح داده شود.
رابطه تغذیه در بارداری با سلامت مادر و جنین
مراقبت‌های تغذیه‌ای و رژیم غذایی سالم در دوران بارداری موجب کاهش بروز برخی عوارض بارداری نظیر خستگی، تهوع صبحگاهی و یبوست در مادر می‌شود. همچنین، تغذیه سالم به کاهش سریع‌تر وزن پس از زایمان، جلوگیری از زایمان زودرس و به ایجاد تعادل روحی مادر کمک می‌کند و خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها و مشکلات بارداری نظیر پره‌اکلامپسی، کم‌خونی و دیابت بارداری را در مادر کاهش می‌دهد.
بر اساس مطالعات انجام‌شده، مصرف دانه‌ها، مغزها، کشمش و مویز توسط مادر در هوش جنین نیز اثر بسزایی دارد. خانم باردار می‌تواند با مصرف غذاهایی نظیر گوشت، سبزیجات، پیاز و غذاهای دریایی، ریزمغذی‌های لازم برای هوش جنین (نظیر آهن و اسیدفولیک) را دریافت نماید. در ضمن، در دوران بارداری دریافت پروتئین، ویتامین D و روی جهت افزایش رشد مغزی جنین نیز توصیه می‌شود.
به علاوه، تغذیه مناسب در بارداری بر سلامت جنین درحال‌شکل‌گیری، تقویت تکامل مغز جنین، وزن مناسب جنین به هنگام تولد و الگوی تغذیه‌ای مناسب کودک پس از تولد مؤثر است. از دیگر اثرات مثبت تغذیه سالم در بارداری، می‌توان به کاهش خطر ابتلا جنین به برخی از بیماری‌های مادرزادی نظیر نقص لوله‌های عصبی یا اسپینابیفیدا (Spina bifida) اشاره نمود.
تغذیه دوران بارداری
در دوران بارداری حداقل سه وعده پروتئین، شش وعده غلات کامل، پنج وعده میوه، سه وعده محصولات لبنی، غذای دارای چربی ضروری و سالم نیاز است؛ همچنین ویتامین‌های این دوره باید مصرف شود. یکی از مواد مورد نیاز برای جنین پروتئین است و چنانچه تغذیه دوران بارداری برای هوش جنین برای شما اهمیت دارد، بهتر است از مصرف پروتئین غافل نشوید؛ زیرا برای مغز جنین ضروری است. پروتئین را می‌توان از لوبیا، مرغ، گوشت کم‌چرب، آجیل، سالمون و… به دست آورد. ماده معدنی مهم دیگر کلسیم است که به ساخت استخوان‌ها کمک می‌کند. همچنین کلسیم در مکانیسم‌های سلولی بدن ضروری است؛ به همین دلیل یکی از موادمعدنی که در تغذیه دوران بارداری در هر ماه اهمیت دارد، کلسیم موجود در مواد لبنی همچون شیر و پنیر و همچنین موادغذایی همچون کلم و تخم مرغ است. چنانچه شیر حاوی ویتامین D مصرف کنید، برای سلامتی مادر و جنین مفیدتر خواهد بود.
فولات و آهن نیز دو ماده بسیار مهم برای خانم‌های باردار است؛ زیرا فولات برای جلوگیری از نقص لوله عصبی در نوزاد مهم است، آهن نیز برای تولید گلبول‌های قرمز اهمیت دارد. معمولاً جنین نیاز آهن خود را به طور کامل از مادر رفع می‌کند؛ اما ممکن است خانم باردار دچار کمبود آهن شود. به همین دلیل در تغذیه دوران بارداری هفته به هفته باید میزان آهن مصرفی بررسی شود و همچنین آهن در تغذیه دوران بارداری سه ماهه دوم جدی گرفته شود. ید و روی دو ماده معدنی مهم دیگر هستند که نه تنها در متابولیسم و تکامل اندام‌های جنین همچون مغز نقش دارند؛ بلکه در بهبود زخم و سلامت پوست و مو برای مادر و همچنین برای جنین اهمیت دارند. همچنین روی می‌تواند روی سطح ویتامین A تاثیر بگذارد.
در تغذیه دوران بارداری ماه به ماه باید به میزان فیبر دریافتی مادر توجه شود؛ زیرا چنانچه فیبر در غذای مادر کم باشد، خطراتی همچون یبوست، سرطان کولون و بواسیر افزایش پیدا می‌کند. همچنین مصرف فیبر کافی، به جلوگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی و دیابت کمک می‌کند.
ویار و پیکا در دوران بارداری
ویار در دوران بارداری به تمایل بیش از حد و حتی تنفر بیش از حد نسبت به مواد غذایی خاص گفته می‌شود. به صورت کلی، چنانچه فرد نسبت به ماده غذایی مهمی که برای بدن اهمیت دارد، دچار تنفر شد؛ باید در این ارتباط با پزشک صحبت کند تا بتواند نیاز خود را به مواد مغذی درون آن غذا، از طریق دیگری رفع کند. همچنین چنانچه نسبت به مواد غذایی غیرضروری و تنقلات تمایل بیش از حد پیدا کرد، بهتر است به میزان کم پاسخگوی این ویار باشد؛ اما نه در حدی که به بدن او آسیب برسد.
پیکا در دوران بارداری ممکن است به وجود بیاید که به دلیل کمبود مواد مغذی خاص در بدن فرد باردار است و به حالتی گفته می‌شود که فرد نسبت به مواد غذایی عجیب تمایل پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال تمایل به خوردن خاک رس یا نشاسته. فرد باردار باید آن‌را حتما به پزشک خود گزارش دهد.
ممنوعات دوران بارداری
با اینکه غذاهایی که در دوران بارداری باید خورده شود، اهمیت دارد؛ غذاهایی که ممنوعیت دارند از آن مهم‌تر هستند؛ زیرا این مواد می‌توانند به بدن آسیب برسانند. پس بهتر است پیش از آنکه به تغذیه ماه اول بارداری برای پسر شدن اهمیت بدهید، به ممنوعات دوران بارداری توجه کنید. چنانچه برای شما نیز سوال پیش آمده است: “در بارداری چی نخوریم؟” در زیر لیست کوتاهی از ممنوعات دوران بارداری آورده‌ایم:
کافئین
در دوران بارداری مانع از رشد کامل و صحیح جنین می‌شود؛ پس بهتر است از نوشیدنی‌های کافئین‌دار دوری کنید و تا حد امکان مصرف چای را نیز محدود نمایید.
الکل
یکی از نوشیدنی‌های غیر مجاز که خطر سقط جنین را به همراه دارد، الکل است. همچنین در صورت عدم سقط جنین، ممکن است منجر به تغییر شکل صورت یا مشکل قلبی یا عقب ماندگی ذهنی شود.
گوشت خام، ماهی خام و تخم‌مرغ خام
به دلیل امکان آلوده بودن گوشت به انگل‌های مختلف و همچنین آلودگی تخم‌مرغ به سالمونلا، بهتر است از غذاهایی که در آن‌ها گوشت نپخته، تخم‌مرغ خام یا ماهی خام استفاده شده است؛ همچون سوشی، کیک خانگی و سس سالاد خانگی، پرهیز کنید.
ماهی با جیوه بالا
ماهی‌های بزرگ دریایی، اغلب مقدار زیادی جیوه دارند. بهترین ماهی‌هایی که می‌توانید در این دوران مصرف کنید، ماهی سالمون، تیلاپیا و قزل‌آلا است.
مصرف بیش از حد گوشت اندام، همچون مغز زبان قلوه و…: زیرا این مواد شامل میزان زیادی ویتامین A هستند که یکی از ممنوعات بارداری در سه ماهه اول است.
جوانه های خام و سبزیجات شسته نشده
از خوردن جوانه‌های خام همچون ماش، تربچه، شبدر و همچنین سبزی‌هایی که از شستشوی آ‌ها اطمینان ندارید؛ پرهیز کنید.
شیر و پنیر غیرپاستوریزه
به طور کلی بهتر است از هر ماده غذایی غیرپاستوریزه، همچون شیر و پنیر آب میوه، در دوران بارداری پرهیز کنید.
غذاهای فرآوری شده بی‌ارزش
بهتر است در این دوران از غذاهای آماده و غذاهای فرآوری شده که می‌تواند به سلامت شما آسیب بزند و همچنین هیچ محتوای مغذی برای شما و جنین نداشته‌باشد، دوری کنید.
زعفران
به‌خصوص در دوران ابتدای بارداری، می‌تواند سبب خونریزی و جدا شدن نطفه در حال شکل‌گیری و سقط جنین شود. بهتر است در دوران بارداری زعفران مصرف نکنید.
رژیم غذایی دوران بارداری
همانطور که در این مطلب توضیح داده‌ایم، رژیم غذایی دوران بارداری بانوان اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا سلامت مادر و جنین را تضمین می‌کند. بسیاری از افراد به‌خصوص کسانی که لاغر هستند، در دوران بارداری ممکن است تا ۱۵ کیلوگرم وزن اضافه کنند؛ اما این اضافه وزن، طبیعی است و چنانچه از سلامت رژیم غذایی دوران بارداری خود مطمئن هستید، بهتر است نگران این اضافه وزن نباشید؛ زیرا باید کالری کافی برای رشد جنین و همچنین دوران شیردهی به بدن شما برسد. بهتر است وزن خود را تحت نظر پزشک قرار دهید و در صورت عدم بازگشت به وزن قبلی، پس از اتمام دوران شیردهی، می‌توانید از از مشاوره تغذیه استفاده کرده و تحت یک رژیم مناسب قرار بگیرید تا هم سلامتی و هم تناسب اندام شما تضمین را کند.
آیا می‌توانم در دوران بارداری رژیم بگیرم؟
نه.
در دوران بارداری رژیم نگیرید و دنبال کاهش وزن نباشید – مواد مغذی و تغذیه سالم برای سلامتی شما وکودک لازم است. به خاطر داشته باشید که در هفته اول تولد کودک مقداری وزن کم خواهید کرد.
آیا می‌توانم رژیم غذایی بارداری “کم کربوهیدرات” داشته باشم؟
رژیم‌های غذایی با کربوهیدرات کم، مانند رژیم اتکینز و رژیم ساحل جنوبی بسیار محبوب هستند. هیچ مطالعه ای درباره تأثیر رژیم غذایی کم کربوهیدرات بر بارداری انجام نشده است، بنابراین در صورت وجود، تأثیر آن بر جنین ناشناخته است. در دوران بارداری باید رژیمی متعادل، متشکل از تمام گروه‌های غذایی داشته باشید.
آیا می توانم رژیم گیاهخواری خود را در دوران بارداری حفظ کنم؟
صرف باردار بودن به معنای ترک رژیم گیاهخواری نیست. اگر این رژیم شامل طیف گسترده ای از غذاهای سالم با پروتئین و کالری کافی برای شما و کودک است، مناسب خواهد بود.
بسته به نوع برنامه غذایی گیاهخواری که دنبال می کنید، برای اطمینان از تامین نیازهای مادر و کودک گاهی لازم است عادات غذایی خود را تغییر دهید. میزان کالری مصرفی مادر باید حدود 300 کالری بیشتر از دوران قبل از بارداری باشد. نوع رژیم خود را با پزشک در میان بگذارید.
