تغذیه نوزاد از دغدغه‌های اصلی والدین است. نوزاد در سال اول زندگی به چه مواد غذایی‌ای نیاز دارد و چقدر و چگونه باید او را تغذیه کنید؟ در ادامه‌ی این مطلب توصیه‌های کارشناسان را می‌خوانید اما به خاطر داشته باشید که الگوی تغذیه‌ای خاصی برای نوزادان وجود ندارد و اگر نوزاد شما کمی بیشتر یا کمتر از این مقادیر غذا می‌خورد، جای نگرانی نیست.
قبل از شروع تغذیه نوزاد با غذاهای جامد بهتر است با پزشک مشورت کنید. برای شروع غذای جامد ترتیب یا ماده‌ی غذایی خاصی وجود ندارد. به‌عنوان مثال می‌توانید غذای جامد نوزادان را با غلاتِ صبحانه شروع کنید یا به‌جای آن از پوره‌ی میوه‌ها یا سبزیجات استفاده کنید. در ادامه مقاله از بیبی لوکس تغذیه نوزاد تا ۶ ماهگی را بررسی می کنیم.
جدول برنامه غذای کمکی نوزاد! کمک به تقویت نوزاد
بهترین غذا تا ۶ ماهگی نوزاد تنها شیر مادر است. اگر به هر دلیلی قادر نیستید به نوزاد شیر دهید، باید تا این سن تنها از شیر خشک برای تغذیه نوزاد استفاده کنید. از ۴ تا ۶ ماهگی نوزاد می توان در کنار شیر مادر یا شیر خشک می توان از پوره سبزیجات استفاده کنید.
مصرف انواع میوه رنده شده، پوره گوشت و مرغ استفاده نمود و برنامه غذایی کودک شیرخوار بسیار محدود است اما می توان بعد از ۶ ماهگی رفته رفته می توان از انواع فرنی نیز در کنار غذاهای نوزاد استفاده نمود. همین طور با بالا رفتن سن نوزاد می توان غذا های کمکی بیشتری را استفاده نمود.
به یاد داشته باشید که در ابتدا برای غذاهای کمکی باید از غذاهای ساده استفاده شود. به تدریج می توان تنوع غذاهای کمکی را افزایش داد. غذاهای سرخ شده، چرب، شیرین و شور برای نوزاد مناسب نیستند و باید برای کودک از غذاهای پخته و مفید استفاده کنید.
لیست غذای کمکی کودک
تا ۶ ماهگی همه نوزادان باید از شیر مادر یا شیر خشک استفاده کنند. از ابتدای ۶ ماهگی به تدریج می توان یک غذای کمک نیز در کنار شیر به عنوان وعده های غذایی نوزاد استفاده نمود. از 9 ماهگی کودک کم کم یاد می گیرد تا خودش غذا بخورد. در این سن دیگر می توان از غذاهایی با غلظت بیشتر مثل حلیم و پلو استفاده کند. استفاده از غذاهای کمکی مناسب موجب می شود تا کودک بهتر رشد کند و با مشکلات تغذیه ای روبرو نشود.
اهمیت رژیم غذایی کودک
نوزاد در هر ماه از زندگی خود باید از رژیم مناسبی استفاده کند. تأمین ویتامین ها و مواد مغذی از سن ۶ ماهگی باید به غیر از شیر از انواع غذاهای دیگر که به صورت پوره و سوپ تهیه می شوند، استفاده شود. عدم استفاده صحیح از غذاها در این سن موجب می شود تا بدن کودک نتواند به خوبی رشد کند و با کمبود مواد مغذی همراه شود. از همین رو مادران باید با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، تغذیه اصولی و مناسبی را در هر برهه از زمان در نظر داشته باشند.
حتی بعد از اضافه کردن غذای کمکی به برنامه غذایی کودک، متخصصان بهداشتی توصیه می‌کنند که شیردهی تا ۲۴ ماهگی ادامه داشته باشد. پس از آن و مطابق جدول رشد سنی، باید کم کم این منبع غذایی کودک حذف شده و غذای سفره خانواده جایگزین آن شود. معرفی غذاهای کمکی به کودک یک نقطه عطف مهیج در زندگی والدین است.
هنگامی‌که کودکان را با دنیای غذاهای جامد آشنا می‌کنید؛ به آنها کمک می‌کنید که رابطه خود را با غذا شکل دهند و یک سبک غذایی برای آنها ایجاد شود. زمان معرفی غذاهای جامد به نوزاد بستگی به میزان رشد کودک دارد. اما به هیچ عنوان انجام این کار قبل از چهار ماهگی توصیه نمی‌شود. مادر یا پرستار کودک در منزل، باید از جدول برنامه غذایی کودک مطلع باشد. چنانچه نمی‌دانید برنامه غذایی کودک را چگونه تغییر دهید در ادامه همراه ما باشید.
تغذیه نوزاد از تولد تا ۴ ماهگی
نوزاد برای تغذیه به‌طور غریزی به سمت پستان مادر می‌رود. تغذیه نوزاد در این دوره محدود به شیر مادر یا شیر خشک است و تغذیه‌ی نوزادان با غذاهای جامد ممنوع است. زیرا دستگاه گوارش نوزاد هنوز آمادگی دریافت غذاهای جامد را ندارد.
چگونه بفهمیم نوزادمان به‌اندازه‌ی کافی شیر خورده است؟
- وجود شیر در پستان باعث سفتی آن می‌شود؛ پس از تغذیه نوزاد و خروج شیر باید در پستان احساس نرمی بیشتری داشته باشید.
- نوزاد پس از سیری احساس آرامش و رضایت می‌کند؛
- نوزادان، کمی پس از تولد مقداری وزن کم می‌کنند. بیشتر آنها در روزهای ابتدایی تولد نزدیک به ۷ درصد وزن‌شان را از دست می‌دهند. دو هفته پس از تولد وزن نوزاد باید کم‌کم بیشتر شود. نوزاد تا ۴ ماهگی باید به‌طور متوسط هفته‌ای ۱۷۰ تا ۲۲۵ گرم افزایش وزن داشته باشد. از ۴ تا ۷ ماهگی نیز باید به‌طور متوسط هفته‌ای ۱۱۵ تا ۱۷۰ گرم افزایش وزن داشته باشد. وزن مناسب نوزاد نشان‌دهنده‌ی تغذیه‌ی کافی اوست؛
- شیر مادر در روزهای ابتدایی تولد غلیظ است و حجم کمی دارد. نوزاد در این دوره یک یا دو پوشک در روز کثیف می‌کند. ولی این عدد با تغذیه‌ی طبیعی او با شیر باید به حداقل روزی شش پوشک برسد.
- در ماه اول نوزادتان باید ۳ بار در روز مدفوع کنند و رنگ آن در ۵ تا ۷ روز اول باید روشن تا زرد خردلی باشد. بعد از یک ماهگی دفعات مدفوع در روز کاهش می‌یابد و ممکن است بعضی روز‌ها نوزاد اصلا مدفوع نکند. با شروع غذای جامد مجددا مدفوع نوزاد افزایش می‌یابد و به حداقل یک بار در روز می‌رسد.
علائمی که نشان می‌دهد نوزاد به‌اندازه‌ی کافی شیر نخورده است
- نوزادتان در حال از دست دادن وزن باشد. اگر وزن نوزادتان پس از روز پنجم تولد زیاد نشد یا در دوره‌هایی پس از آن وزن نوزاد کم شد، با دکتر مشورت کنید؛
- پس از روز پنجم تولد، نوزاد کمتر از ۶ پوشک در روز کثیف کند؛
- مدفوع نوزاد پس از روز پنجم تولد، بسیار کم و تیره باشد؛
- ادرار نوزاد نباید تیره باشد (مانند رنگ آب‌سیب). اگر نوزاد به‌اندازه‌ی کافی مایعات دریافت کند باید رنگ ادرارش شفاف یا زرد کم‌رنگ باشد، در غیر این‌صورت رنگ ادرار نشانه‌ی کمبود مایعات دریافتی است؛
- نوزاد اغلب در حال نق‌زدن یا بی‌حال باشد. وقتی نوزاد را برای شیر خوردن به سینه‌تان نزدیک کنید، به خواب برود و با دور کردن‌اش از سینه شروع به ناراحتی کند.
- خشکی چشم یا دهان نوزاد؛
- نوزاد احساس سیری نکند، حتی اگر یک ساعت در حال شیر خوردن از پستان باشد؛
- پس از شیر دادن در سینه‌تان احساس نرمی نکنید؛
- صدای شیر خوردن نوزاد را نشنوید. (البته بعضی از نوزادان بسیار آرام و کم‌صدا شیر می‌خورند، بنابراین اگر علائم دیگر را در نوزاد مشاهده نکردید، بی‌صدا شیر خوردن نوزاد ایرادی ندارد).
تغذیه نوزاد در ۶ ماه اول
نوشیدن شیر مادر برای مادر و نوزاد مفید است
نوزادان می توانند برای شش ماه اول زندگی خود منحصراً از شیر مادر تغذیه کنند. شیر مادر مخلوط مواد مغذی برای نوزادان است و دارای آنتی بادی ها، عوامل ضد میکروبی، آنزیم ها و عوامل ضد التهابی همراه با اسیدهای چرب است (که باعث رشد مطلوب مغز می شوند).
تغذیه با شیر مادر سبب رشد و نمو مناسب در کودک می شود و به نوزادان کمک می کند تا در حال و در آینده با بیماری (مانند عفونت های دستگاه گوارش و تنفسی) مبارزه کنند و حتی ممکن است در آینده به کودک در انتخاب غذاهای سالم کمک کند. از آنجا که شیردهی ترشح هورمون های مفیدی مانند اکسی توسین و پرولاکتین را تحریک می کند، می تواند به مادر در کاهش وزن و پیوند با کودک خود کمک کند.
آنچه مادر میل می کند و می نوشد می تواند به شیر مادر منتقل شود
آنچه شما به عنوان یک مادر باردار یا شیرده میل می کنید، کودک شما نیز آن را مصرف می کند. الکل، کافئین و قرار گرفتن در معرض سموم را محدود کنید. در صورت امکان مواد غذایی ارگانیک مصرف کنید. سبزیجات و میوه های تازه مصرف کنید و از بیشتر غذاهای دریایی پرهیز کنید.
استفاده از مکمل ها در حین شیردهی
شیر مادر تمام مواد مغذی مورد نیاز نوزاد را در شش ماه اول زندگی تأمین می کند. با این حال، برخی از نوزادان ممکن است در برخی مواقع به کمی مکمل نیاز داشته باشند.
ویتامین D
از آنجا که زندگی مدرن – به ویژه در عرض های شمالی – بسیاری از ما را با سطح ویتامین D کم مواجه می کند، بسیاری از مادران هنگام بارداری و شیردهی دچار کمبود ویتامین D هستند.
این بدان معنی است که نوزادان ممکن است به مکمل ویتامین D نیاز داشته باشند. آکادمی اطفال آمریکا مصرف مکمل ویتامین D روزانه ۴۰۰ IU (واحد اندازه گیری بین المللی) را برای کلیه نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند توصیه می کند.
مصرف مکمل ویتامین D بلافاصله پس از تولد شروع می شود.
توجه: در شیرخوارانی که حدود ۳۰ اونس شیر خشک در روز به مدت دو ماه مصرف کرده اند می توانید مکمل ویتامین D را قطع کنید. با این حال، توصیه می شود نوزادان تغذیه شده با شیر مادر، مکمل ویتامین D را حداقل برای یک سال ادامه دهند.
برخی از نوزادان می توانند ویتامین D کافی از شیر مادر دریافت کنند اما مادر باید سطح ویتامین D مطلوبی داشته باشد، که اکثرا چنین نیستند. اگر باردار یا مادر هستید در مورد آزمایش سطح ویتامین D و بهترین و مطمئن ترین گزینه ها برای نوزاد خود با پزشک و داروساز خود مشورت کنید.
ویتامین B12
مادران شیرده که از رژیم غذایی منحصرا گیاهی (وگان) استفاده می کنند باید از ویتامین B12 استفاده کنند.
آهن مورد نیاز تغذیه نوزاد
جنین آهن مورد نیاز خود را از خون مادر دریافت می کند و سپس آن را برای خود ذخیره می کنند. نوزادان نارس به آهن اضافی احتیاج دارند زیرا به اندازه کافی ذخیره نمی کنند. شیر مادر آهن زیادی ندارد اما به خوبی جذب می شود. ذخیره آهن تا حدود شش ماهگی کفایت می‌کند، بنابراین در این مدت به مکمل آهن لازم نیست. نوزادان تغذیه شده با فرمول های شیمیایی به احتمال زیاد آهن کافی دریافت می کنند.
پروبیوتیک ها مورد نیاز تغذیه نوزاد
جنین در رحم که محیط استریلی است، قرار دارد. پس از زایمان، باکتری های مادر غشاهای مخاطی و دستگاه گوارش نوزادان را در بر می گیرد. این طبیعی و مطلوب است درست همانطور که طبیعت در نظر داشت.
با این حال، در یک محیط استریل، این تجمع باکتریایی به راحتی یا به خوبی اتفاق نمی افتد و می تواند منجر به عفونت های بعدی دستگاه گوارش، تنفسی یا گوش و حلق در نوزادان و همچنین یک سیستم ایمنی پایین شود. در این حالت، والدین می توانند با فرمولاسیون پروبیوتیک به نوزاد خود کمک کنند و آن ها باید با پزشک خود صحبت کنند تا بهترین راه را بیابند.
مایعات مورد نیاز تغذیه نوزاد
مقدار مایعات موجود در شیر مادر معمولاً کافی خواهد بود. بنابراین به طور معمول نیازی به مصرف آب نیست. با این حال مایعات موجود در بدن نوزادان در برخی شرایط به راحتی و به سرعت تحلیل می‌روند مانند زمانی که کودک تب دارد یا زیاد استفراغ می‌کند یا اگر آب و هوا بسیار گرم باشد.
در صورت ابتلا به اسهال مصرف مایعات نیز بسیار مهم است (در این حالت، کمی شکر و نمک به آب اضافه کنید تا یک محلول الکترولیت ساده ایجاد کنید). ادرار تیره نشان دهنده کمبود آب بدن است. پاک شدن ادرار نشان دهنده مصرف بیش از حد مایعات است.
