در مطلب “روانشناسی اسباب بازی های کودکان (اسباب بازی ها از دیدگاه روانشناسی) ” در ابتدا در مورد روانشناسی اسباب بازی و اهمیت آن در رشد و توسعه شخصیتی کودک مطالبی را عنوان می‌کنیم و سپس در مورد انتخاب بهترین اسباب بازی از منظر روانشناسی توصیه‌های مهمی را به شما ارائه می‌دهیم. اگر در مورد خرید اسباب بازی‌های کودکان خود تردیدها و ابهاماتی دارید و نمی‌دانید که از نظر روانشناسی باید چگونه اسباب بازی‌های مناسب را انتخاب کنید، توصیه می‌کنیم که خواندن مقاله بیبی لوکس را از دست ندهید.
کارکرد اسباببازی در فرآیند رشد کودکان چیست؟
ما اسباببازی را برای کودک یک‌جورغذای روان می‌دانیم. اسباببازی یکی از نیازهای واقعی و حیاتی کودک است و اصلاً بخشی از زندگی او با اسباببازی تعریف می‌شود. در این رابطه دانشمندان مختلف روان‌شناس نظریه‌های مختلفی را مطرح کرده‌اند. مشهورترین آن‌ها ژان پیاژه است که پدر علم روانشناسی رشد به شمار می‌رود و راجع‌به انواع بازی‌ها صحبت کرده است.
همچنین افراد دیگری مثل پارتر، کارل گروز و ژان ژاتو نیز راجع به بازی‌ها و اثرات بازی و اسباب بازی نظریه‌پردازی کرده‌اند. در یک جمع‌بندی از این نظرها می‌توان گفت که وقتی کودک بازی می‌کند، خصوصاً وقتی از اسباببازی استفاده می‌کند، یک‌سری از جنبه‌های فکری و آموزشی خودش را تقویت می‌کند. این بازی سبب می‌شود که فعالیت‌های مختلف حرکت‌روانی و ذهنی‌شناختی کودک گسترش پیدا کند و به تکامل برسد. بنابراین وجود اسباب بازی و بازی جزوی از مراحل رشد سالم کودک محسوب می‌شود.
بخشی از اسباب‌بازی‌ها جنبه تجاری دارد و پدرومادر فکر می‌کنند اسباببازی فقط کافی است سرگرم‌کننده باشد. البته ما منکر این بحث نیستیم، اما یک اسباب بازی خوب برای اینکه بتواند سبب ارتقای سلامت روان کودک شود و به رشد فکری او کمک کند باید ویژگی‌های دیگری هم داشته باشد. بنابراین والدین باید توجه کنند که هر چیزی به عنوان اسباب بازی برای کودکشان تهیه نکنند.
روانشناسی اسباب بازی های کودکان: نقش اسباب بازی در رشد ذهنی و شخصیتی کودک
باید بدانید که در کنار اسباب بازی‌ها، نقش والدین نیز در رشد و پرورش کودک بسیار مؤثر است. در واقع اولین کسانی که با کودک بازی می‌کنند، والدین هستند. با این نوع از بازی کردن، کودکان می‌توانند خلاقیت بیشتری از خود نشان دهند. در کنار تهیه بهترین اسباب بازی، بهترین بازی برای کودک وقتی است که والدین نیز در جریان بازی قرار بگیرند.
در این بین اسباب بازی وقتی می‌تواند نقش خود را به خوبی در زمینه رشد کودک ایفا کند که شما به عنوان والدین تلاش کنید که با یک یا چند اسباب بازی، بازی‌های مختلفی انجام دهید. ایجاد نوآوری در حین بازی با کمک اسباب بازی باعث می‌شود که بازی کردن برای کودک مطلوب به نظر برسد.
روانشناسان تأکید می‌کنند که کودکان می‌توانند از زمان تولد تا ۱۰ سالگی با برخی از اسباب بازی‌های خود ارتباط برقرار کنند و حتی با آن‌ها دوست می‌شوند. اگر کودک تک فرزند باشد، آن اسباب بازی برای او تبدیل به یک خواهر و برادر می‌شود. به همین دلیل روانشناسان همیشه به این نکته اشاره دارند که والدین باید در انتخاب اسباب بازی که می‌تواند نقش مهمی در روحیه کودک بگذارد، حساسیت زیادی به خرج دهند.
اسباب بازی‌ها چه نقشی در خلاقیت کودک ایفا می‌کنند؟
باید بدانید که اسباب بازی‌ها نقش خیلی مهمی روی خلاقیت کودکان ایفا می‌کنند. البته با افزایش سن، علاقه به بازی در کودک کاهش می‌یابد و کودکانی که به نوجوانان و جوانان تبدیل می‌شوند، به سمت انجام تکالیف و وظایف دوران بزرگسالی سوق پیدا می‌کنند. این در حالی است که برخی از روانشناسان بر این باور هستند که انسان تا زمانی که زنده است دوست دارد که همواره مانند دوران کودکی خود بازی کند و این شور و شوق نسبت به بازی هرگز در وجود آدمی خاموش نمی‌شود.
بازی کردن یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که باعث می‌شود کودک بتواند خود را برای نقش‌هایی که می‌خواهد در آینده به عهده بگیرد، آماده کند. بازی کردن با اسباب بازی فقط باعث نمی‌شود که کودک انرژی خود را تخلیه کند یا چون بازی می‌کند از میزان شلوغ‌کاری‌هایش کاسته شود، بازی کردن با اسباب بازی می‌تواند تخیل کودک را رشد دهد و در رشد و سلامت روحی کودک تأثیر مثبت بگذارد.البته در رشد ذهنی، روحی و شخصیتی کودک، اوضاع و احوالی که برای بازی در نظر می‌گیرد، مکانی که در آن بازی می‌کند، اسباب بازی‌هایی که مورد استفاده قرار می‌دهد و مدت زمانی که مشغول به بازی می‌شود در این موضوع مهم نقش به سزایی دارد.
جایگاه اسباب بازی در فرایند رشد روانی کودک
بازی کردن کودک با یا بدون اسباب بازی، تقویت مهارت‌های فکری و جسمی کودک را توأم می‌سازد. کودک در بیشتر مواقع بازی از اسباب بازی‌ها بهره می‌گیرد. در کنار جنب و جوش و تحرکی که کودک در هنگام بازی دارد (و شاید بر این اساس گمان اشتباه می‌رود که بازی برای کودک تنها محرک جسم اوست)، ذهن او نیز تقویت می‌شود. در واقع کودک هنگام استفاده از اسباب بازی، فکر و بدن خود را به صورت هماهنگ به کار می‌گیرد و اینجاست که روانشناسی اسباببازی اهمیت پیدا می‌کند.
شرط نخست در مفید بودن یک اسباب بازی آن است که کودک بتواند با آن ارتباط برقرار کند. برای ایجاد این ارتباط باید به ویژگی‌هایی چون سن، جنسیت، توانایی و علایق کودک توجه داشت. این امور در هر کودک متفاوت است و معمولا به صورت تجربی فهمیده می‌شود اما روانشناسی اسباب بازی نیز تا حد زیادی به ما کمک خواهد کرد. برای مثال اسباب بازی مناسب کودکان زیر سه سال باید این ویژگی‌ها را داشته باشد :
1- کودک زیر 6 ماه: در این زمان، قوای پنجگانه به ویژه لامسه و چشایی در ادراک کودک نقش مهمی دارند. به همین دلیل است که کودک تمایل دارد همه چیز را بگیرد و به دهان ببرد. بنابراین اشیایی اسباب بازی می‌شوند که پاکیزه هستند و تیزی، برندگی یا مواد خطرناک ندارند. هماهنگی حواس نیز نقش مهمی در افزایش ادراک کودک دارد. گرفتن شیئی که با تکان یا فشار، صدا می دهد از تمایلات طبیعی اوست. همچنین تنوع و وضوح رنگ‌ها نقش بسزایی در تقویت بینایی دارد.
2- کودک 6 تا 18 ماهه: کودک در این سن، بیشتر برای دست‌ورزی نیاز به اسباب بازی دارد. او باید تمرین کند اشیاء را بگیرد و رها کند. انتخاب اسباب بازی مناسب باید بر مبنای توانایی دست‌های او باشد. همچنین باید توجه داشت که کودک در این مرحله در حال دندان درآوردن است و به دلیل تسکین خارش و درد لثه‌ها تمایل دارد اسباب بازی ها را به دندان بگیرد. باید اسباب بازی هایی انتخاب شوند که به راحتی قابل گرفتن، نرم و سبک باشند.
3- کودک 18 ماهه تا 3 ساله: کودک در این سنین در مهم‌ترین مرحله‌ی تقویت و رشد بینایی است. او شناسایی محیط خود را بیشتر با دیدار انجام می‌دهد. بنابراین رنگ‌ها و اشکال به شدت اهمیت می‌یابند. باید به آنچه توجه دیداری فرزندتان را به خود جلب می‌کند، دقت کنید. این امر به شما کمک می‌کند رنگ‌ها و اشیای مورد علاقه‌ی فرزندتان را بشناسید و با کمک روانشناسی اسباب بازی انواعی را تهیه کنید که هم به آن‌ها جذب شود و هم حواس و ادراک او را تقویت کند.
اسباب بازی‌ها باید با سن و توانایی‌های ذهنی کودک مرتبط باشند
در روانشناسی اسباب بازی های کودکان روانشناسان تأکید دارند که باید اسباب بازی‌هایی را برای کودکان خود خریداری کنید که با سن توانایی‌های ذهن کودک ارتباط مستقیمی داشته باشد. به عنوان مثال کودکان ۶ تا ۱۸ ماهه، معمولا به اسباب بازی‌هایی نیاز دارند که نرم باشند، چون معمولا آن‌ها را در دهان خود قرار می‌دهند.
از طرفی دیگر کودکانی که در ۱۴ ماهگی تا ۳ ساله هستند، حس دیداری‌شان رشد می‌کند. از این رو به اسباب بازی‌هایی نیاز دارند که بتوانند با کمک آن محیط اطراف خود را به خوبی بشناسند. روانشناسان تأکید دارند که رنگ اسباب بازی برای کودکانی که در این سن قرار دارند، مهم است. هر چقدر اسباب بازی رنگی‌تر باشد، به خصوص رنگ‌های هیجان‌انگیز و زیبا مانند قرمز، زرد و آبی می‌تواند برای کودکانی که در این بازه سنی قرار دارند، بسیار مفید و هیجان‌انگیز باشد.
وقتی که کودکان ۴ یا ۵ ساله شدند، روانشناسان تأکید می‌کنند که باید در این سن برای کودکان کتاب‌های رنگی و قابل شستشو را خریداری کنید. در این کتاب‌ها داستان‌های تصویری وجود دارد که کودک می‌تواند آن‌ها را ببیند و با شخصیت‌های نقاشی شده در کتاب‌ها ارتباط برقرار کند.
اسباب بازی‌ها باید به حرکت و تفکر کودک کمک کنند
از نظر روانشناسان اسباب بازی‌ها باید بتوانند به حرکت و تفکر کودک کمک کنند. این مهم است که کودک بتواند با اسباب بازی‌هایی که بازی می‌کند ارتباط خوبی برقرار کند. فاکتور حرکت و تفکر باید در یک اسباب بازی وجود داشته باشد. به عنوان مثال وقتی که کودک می‌خواهد تازه راه رفتن را بیاموزد، از روروئک کمک می‌گیرد، می‌تواند بایستد و بعد متوجه می‌شود که دیگر زمین نمی‌خورد. آن وقت به این مهم پی می‌برد که می‌تواند این وسیله را در کنترل خود درآورد و به هر سمتی که خواست ببرد اما باز هم زمین نخورد.
یکی از نکاتی که روانشناسان در بحث خرید اسباب بازی برای کودکان به آن تأکید می‌کنند این است که اسباب بازی‌ها می‌توانند از میزان حقارت دوران کودکی کم کنند. کودکان از اینکه نمی‌توانند مانند بزرگسالان خیلی از کارها انجام دهند، احساس حقارت می‌کنند. به همین دلیل اسباب بازی‌ها همچون عصای دست کودکان هستند و به آن‌ها این قدرت را می‌دهند که کارهایی را که به تنهایی از پس آن برنمی‌آیند را انجام دهند. این مهم نقش مهمی در کاهش و از بین رفتن احساس حقارت در کودکان دارد و والدین باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.
البته وقتی که کودک با استفاده از یک اسباب بازی می‌تواند کاری مثل راه رفتن را انجام دهد، والدین باید او را تشویق کنند. این مهم باعث تقویت روحیه کودک می‌شود و کودک فکر می‌کند که کار بسیار ارزشمندی را انجام داده است.
روانشناسی اسباب بازی های کودکان: اسباب بازی باید به کودک انگیزه بدهد
از نظر روانشناسان اسباب بازی‌هایی مناسب هستند که بتوانند به کودک انگیزه لازم برای ادامه بازی را بدهد. یعنی کودک باید از بازی کردن با یک اسباب بازی احساس خوبی داشته باشد. به عنوان مثال می‌توانید یک پازل خیلی ساده را برای کودک خود بخرید. وقتی کودک اجزای پازل را در کنار هم می‌چیند، متوجه می‌شود که راه را درست رفته و احساس موفقیت می‌کند.
از این رو روانشناسان بر این امر تأکید دارند که اسباب بازی‌ها باید کاری کنند که کودک از بازی کردن با یک اسباب بازی احساس موفقیت و پیروزی کند. شما می‌توانید بهترین پازل‌ها را برای کودکان خود از برند ماتیلوس خریداری کنید.
