ممکن است شما در معرض اطلاعات مختلفی قرار گرفته باشید و به همین دلیل تمایلی به تغذیه‌ی نوزادتان با شیر مادر ندارید. این موضوع یک تصمیم کاملا شخصی است اما بهتر است قبل از عملی کردن این تصمیم با عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد آشنا شوید.
مواد مغذی به میزان کافی در شیر مادر وجود دارند؛ بنابراین مطلوب‌ترین تغذیه را برای نوزاد فراهم می‌کند.به علاوه هضم شیر مادر برای کودک آسان است و در هر زمان و مکانی در دسترس نوزاد قرار خواهد داشت. در ارتباط با مزیت تغذیه با شیر مادر، آکادمی اطفال آمریکا (APP) استفاده‌ی کامل و انحصاری از شیر مادر را تا ۶ ماهگی توصیه می‌کند و پیشنهاد می‌کند پس از اضافه کردن مکمل‌های غذایی، شیردهی به کودک را حداقل تا ۱ سالگی ادامه دهید.
همچنین سازمان بهداشت جهانی (WHO) در ارتباط با مزیت تغذیه با شیر مادر می‌گوید: «شیردهی تا ۲ سالگی یا بیشتر، روشی قابل اعتماد برای تغذیه‌ی کودک است و مزیت تغذیه با شیر مادر تا مدت‌ها پس از اتمامِ آن قابل مشاهده است.» همچنین هر دو سازمان توصیه کرده‌اند که برای استفاده‌ی حداکثری از مزایای مواد مغذی موجود در شیرِ مادر، شیردهی را از ۱ ساعت پس از تولد آغاز کنید. برای بررسی بیشتر عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد تا انتها با لوکس بیبی همراه باشید.
عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد – مزایای شیردهی برای نوزاد
شیر مادر تغذیه‌ی ایده‌آلی برای نوزاد بوده و حاوی ترکیبی از ویتامین‌ها، پروتئین و چربی و در واقع شامل تمام ترکیبات مورد نیاز برای رشد کودک شماست. همچنین به صورتی است که هضم آن بسیار راحت باشد. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌هایی است که جهت مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها به نوزاد کمک می‌کنند. از دیگر مزایای آن این است که خطر ابتلای کودک به آسم و آلرژی را کاهش داده و او در آینده کمتر دچار مشکلات حساسیتی می‌شود. همچنین کودکانی که در شش ماه اول زندگی به طور کامل شیر مادر را بدون فرمول دیگری (شیر خشک) مصرف کرده باشند، به میزان کمتری دچار عفونت گوش، بیماری‌های تنفسی و اسهال می‌شوند و کمتر نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
شیر دادن مادر ارتباط مستقیمی با میزان ضریب هوشی (IQ) کودک در آینده دارد. همچنین ارتباط فیزیکی نزدیک بین مادر و فرزند، لمس پوست یکدیگر و ارتباط چشمی باعث پیوند بیشتر کودک با مادر و احساس امنیت می‌شود. خوردن شیر مادر به جای چاقی بیش از حد باعث رسیدن نوزاد به وزن صحیح و ایده‌آل می‌شود. همچنین گفته شده است که شیر مادر نقش مهمی در جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) می‌شود. تصور می‌شود که باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت، چاقی و سرطان‌های خاص می‌شود.
شیردهی می‌تواند خطر بیماری را کاهش دهد
تغذیه‌ی انحصاری با شیر مادر، به شکلی که کودک فقط از شیر مادر تغذیه کند، بسیار مفید است. این موضوع خطر ابتلا به بیماری‌های بسیاری را در کودک شما کاهش می‌دهد. در ادامه به بعضی از این بیماری‌ها اشاره کرده‌ایم:
- عفونت گوش میانی
- سرماخوردگی و عفونت در نوزادی
- آسیب بافت روده
- سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
- بیماری‌های آلرژیک
- بیماری‌های روده‌ای مثل کولیت اولسراتیو و کرون
- دیابت
- سرطان خون در دوران کودکی
عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد – فواید شیر مادر برای نوزادان
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، کمتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر هستند:
- آسم
- چاقی
- دیابت نوع 1
- بیماری شدید تنفسی تحتانی
- اوتیت میانی حاد (عفونت گوش)
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
- عفونت‌های دستگاه گوارش (اسهال و استفراغ)
- انتروکولیت نکروزان (NEC) برای نوزادان نارس
عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد – مزایای مهم شیردهی برای مادر
همۀ ما در مورد نکات سودمند شیر مادر برای نوزاد شنیده‌ایم، اما شیردهی مزایای شناخته‌شده و ناشناختۀ زیادی نیز برای مادران دارد. برخی از این مزایا که تاکنون مورد تحقیق قرار گرفته شامل موارد زیر است:
کاهش سطح استرس مادر
بسیاری از مادارن می‌گویند هنگام شیردهی احساس آرامش می‌کنند. دلیلش این است که شیردهی باعث ترشح هورمون اکسی‌توسین می‌شود و مطالعات متعدد نشان داده است که اکسی‌توسین، احساس مادرانه و احساس آرامش را بیشتر می‌کند. برخی پژوهش‌ها نیز نشان داده است وقتی از زنانی که مقادیر بالایی اکسی‌توسین در بدن خود داشتند، خواسته شد که در مورد یک مشکل اضطراب‌آور شخصی صحبت کنند، فشار خون آنها نسبت به زنان غیرشیرده کمتر بود که این یکی دیگر از نشانه‌های کاهش استرس در مادران شیرده است.
کاهش خونریزی
اکسی‌توسین منتشرشده در حین شیردهی کمک می‌کند که رحم مادران پس از زایمان منقبض شود. منقبض شدن رحم نیز باعث کاهش خونریزی پس از زایمان و برگشت سریع‌تر رحم به وضعیت پیش از بارداری خواهد شد.
کاهش خطر ابتلا به افسردگی در مادر
بر اساس پژوهش‌های جدید و به‌روز دنیا، زنانی که شیر خودشان را به نوزاد نمی‌دهند یا شیردهی را زود متوقف کرده‌اند، ریسک و احتمال بالاتری برای ابتلا به افسردگی پس از زایمان دارند. همچنین اگر شما تحت درمان افسردگی پس از زایمان هستید، باز هم می‌توانید به کودک خود شیر بدهید. پزشکتان می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌های بی‌خطری برای درمان افسردگی خود در حین شیردهی پیدا کنید.
کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان
پژوهش‌های متعدد نشان داده است هرچه شیردهی بیشتر انجام شود، از زنان در برابر سرطان سینه و تخمدان بیشتر محافظت می‌شود. به نظر می‌رسد شیردهی به مدت حداقل یک سال بیشترین اثر محفاظتی را در پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه داشته باشد. چگونگی تأثیرگذاری شیردهی کاملاً روشن نیست، اما ممکن است مربوط به تغییرات ساختاری در بافت سینه به علت شیردهی و این واقعیت باشد که شیردهی میزان استروژن تولیدشده در بدن شما را سرکوب می‌کند. پژوهشگران معتقدند که اثر شیردهی در سرطان تخمدان نیز ممکن است با سرکوب استروژن مرتبط باشد.
عوارض و فواید شیردهی برای مادر و نوزاد – معایب شیر مادر برای نوزاد
شاید برایتان جالب باشد که بدانید آیا شیر مادر برای نوزاد می‌تواند معایبی را به همراه داشته باشد؟ شاید بتوانیم موارد زیر را در گروه معایب شیردهی مادر به ریزدونه قرار دهیم:
- ممکن است در هنگام شیردهی ناراحتی‌هایی برای مادر ایجاد شود؛ به عنوان مثال هنگامی که برای اولین بار شیردهی را شروع می‌کنید، ممکن است نوک سینه‌هایتان دچار درد و سوزش شود. به این ترتیب در تمام دوران شیردهی، سینه‌های شما ممکن است متورم یا پف کرده باشد.
- ممکن است در مواقعی که ناخوشایند است یا رودربایستی دارید، شیر از سینه‌هایتان نشت کند. وقتی کودک گریه می‌کند، تقریباً بلافاصله شروع به تولید شیر می‌کنید. اگر به درستی برای این کار آماده نیستید، ممکن است برایتان ناراحت کننده یا شرم آور باشد.
- ممکن است تغذیه ریزدونه‌تان در مکان‌های عمومی دشوارتر باشد. در حالی که عموم مردم ایران (برخلاف کشورهای امریکایی و اروپایی) هیچ برخورد بدی با مادرانی که در ملاء عام به فرزندانشان شیر می‌دهند ندارند، بازهم شرایطی وجود دارد که شما باید هنگام شیردهی خود را بپوشانید – حتی اگر هوا در فضای باز گرم باشد.
- از دیگر معایب شیردهی مادر این است که هر چیزی که مصرف می‌کنید به فرزنداتان منتقل می‌شود. هر غذایی که می‌خورید، دارویی که استفاده می‌کنید، یا هر چیزی که روی پوست خود می‌زنید، به احتمال زیاد می‌تواند از طریق شیردهی به ریزدونه شما منتقل شود.
- برای شیردهی به لباس و سوتین مخصوص نیاز دارید. سوتین های شیردهی غالبا گران هستند و همچنین در بیشتر موارد به پیراهنی هایی نیاز خواهید داشت که دکمه‌هایشان از جلو باز شوند.
- با گذشتن زمان، دندان‌های فرزندتان شروع به جوانه زدن می‌کند که این می‌تواند یک خبر مسرت بخش اما درآور برای شما حین شیردهی باشد. زمانی که کودک شروع به درآرودن دندان کرد، باید برای گاز گرفته شدن آماده شوید! اگر بعد از استفاده نوزادی که در حال دندان درآوردن است، به نوک پستانک روی شیشه شیر نگاه کنید، می‌بینید که او اساساً لثه‌های خود را (با آن دندان‌های کوچک تیز) روی آن می‌مالد.
- شکل و ظاهر سینه شما می‌تواند تغییر کند. در حالی که این اتفاق برای همه زنان نمی‌افتد، اما بیشتر مامان‌ها از سراسر دنیا گزارش می‌دهند که نوک سینه‌هایشان بزرگ‌تر می‌شود و رنگ آنها تغییر می‌کند! همچنین برخی از زنان وقتی به نوزادشان شیر می‌دهند، زودتر افتادگی سینه‌ها را تجربه می‌کنند.
- اما راجع به پدر خانواده! وی در این مدت ممکن است احساس طرد شدن کند. این مشکل معمولاً با دوشیدن شیر و قرار دادن آن در شیشه به طوری که پدر بتواند به کودک غذا بدهد، برطرف می‌شود. بدون این تلاش، پدرها در این دوران احساس طرد شدن می‌کنند و ممکن است نتوانند به درستی با نوزاد خود ارتباط برقرار نمایند.
- توانایی تولید، دوشیدن و ذخیره کردن شیر مادر می‌تواند مشکل ساز باشد. اگر فرزند شما به نزد پرستار می‌ماند و یا به مهدکودک می‌رود، باید شیر مادر را به اندازه کافی دوشیده و ذخیره کنید. اگر شیر کافی برای ذخیره شیر و برای تغذیه کودک تولید نکنید، می‌تواند مشکل بزرگی باشد.
- شما نمی‌توانید اندازه گیری کنید که فسقلی‌تان شما چقدر شیر مصرف می‌کند. برخی از نوزادان به شیر بیشتری نسبت به سایرین نیاز دارند، در حالی که برخی به شیر کمتری نیاز دارند. تا زمانی که شیر را ندوشید و آن را با بطری اندازه گیری نکنید، اندازه گیری واقعی میزان شیر مصرفی وی را نخواهید داشت.
نحوه صحیح شیر دادن به نوزاد چیست؟
اکثر نوزادان ۱ تا ۲ ساعت پس از تولد، آماده شیردهی هستند. در ادامه، راهنمای گام‌به‌گام نحوه صحیح شیر دادن به نوزاد را بیان می‌کنیم:
- قبل از هر بار شیردهی، دست‌‌های خود را بشویید.
- کودک خود را در پوزیشن مناسب شیردهی قرار دهید.
- شست دست‌آزاد خود را بالای سینه و انگشت‌های دیگر را زیر سینه قرار دهید.
- لب‌های کودک را به نوک پستان خود بزنید تا زمانی که کودک دهانش را کاملا باز کند.
- نوک پستان خود را تا انتها در دهان کودک قرار دهید و او را به خود نزدیک‌تر کنید. این کار به فک کودک اجازه می‌دهد تا مجاری شیر را در زیر آرئول (نوک پستان) فشار دهد.
چه نوزادانی نباید از شیر مادر تغذیه کنند؟
شرایط کمی وجود دارد که در آن شیردهی توسط مادر توصیه نمی‌شود. این شرایط شامل موارد زیر هستند:
- اگر مادر مبتلا به HIV یا ایدز باشد: ویروس اچ‌آی‌وی می‌تواند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود و بنابراین در صورت مثبت بودن عفونت HIV یا ایدز در مادر، شیردهی مجاز نیست. برای چنین مادرانی، اگر بخواهند به جای شیر خشک برای نوزادان، شیر مادر را تهیه کنند، بهتر است با سازمان یا نهادهایی که شیر مادر دارند تماس گرفته شود.
- انتقال داروهایی مصرفی به نوزاد: بسیاری از داروهای مصرف شده توسط مادر ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. درست است که برخی از آنها بی ضرر هستند، با این حال گروهی از داروها ممکن است در صورت مصرف با شیر مادر به نوزاد تازه متولد شده آسیب برسانند. اگر مادر از داروهای ضد رتروویروسی (مفید علیه اچ آی وی و ایدز) استفاده می‌کند، شیردهی توصیه نمی‌شود.
- مادران تحت شیمی درمانی: مادران مبتلا به سرطان که از داروهای شیمی درمانی سرطان استفاده می‌کنند نیز نمی‌توانند به نوزادان خود شیر بدهند. داروهای شیمی درمانی سرطان از تقسیم سلولی و رشد سریع سلول‌ها جلوگیری می‌کند. بنابراین اگر از طریق شیر مادر منتقل شوند، ممکن است به رشد آسیب جدی وارد کند. سرطان به این صورت منع مصرف شیردهی نیست.
- مادران پرتو شیمی درمانی: مادرانی که تحت پرتودرمانی به ویژه قفسه سینه هستند نیز تا زمانی که روند درمانی آنها به پایان نرسد، مجاز به شیر دادن نیستند.
- مادران مبتلا به سل: به مادران مبتلا به عفونت سل درمان نشده و فعال شیر دادن توصیه نمی‌شود. آنها ممکن است پس از درمان یا تحت کنترل درآوردن عفونت، شیر خود را بدهند تا به نوزاد سرایت نکند.
- مادران آلوده به ویروس لنفوتروپیک: مادران آلوده به ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع I یا نوع II نباید به نوزادان خود شیر دهند.
- مادران مبتلا به اعتیاد: مادرانی که مخدرهای غیرقانونی مانند کوکائین، PCP، هروئین، ماری جوانا و … مصرف می‌کنند، مجاز به شیر دادن به نوزادان خود نیستند. این به این دلیل است که این مواد می‌توانند بر کودکان تأثیر بگذارند و عوارض جانبی بسیار جدی ایجاد کنند.
- مادران مصرف کننده الکل: برخی منابع می‌گویند یک لیوان الکل گهگاهی مجاز است مشروط بر اینکه مادر حداقل تا دو ساعت پس از نوشیدن از شیر دادن به نوزاد خودداری کند. مادران شیرده باید اکیداً از استعمال دخانیات و الکل خودداری کنند.
- نوزادان حساس به پروتئین‌های شیر: نوزادان مبتلا به بیماری به نام گالاکتوزمی که در آن نمی‌توانند شیر مادر را هضم یا تحمل کنند، قادر به مصرف شیر مادر نیستند. این به این دلیل است که بدن آنها قادر به تجزیه قند گالاکتوز نیست. نوزادان مبتلا به گالاکتوزمی کلاسیک باید از رژیم غذایی خاصی که فاقد لاکتوز و گالاکتوز باشد تغذیه شوند.
